Gozo Salburua jardunaldiaren kronika
2024-06-05
Joan den igandean, maiatzaren 26an, Gasteizko hezkuntza-komunitatea Salburuako gizarte-etxean bildu zen Gozo Salburua jardunaldia ospatzeko, eskola-elikadura iraunkorra eta osasungarria sustatzeko ekimena. EHIGEk eta GPGAk antolatuta, ikasle, irakasle, guraso eta nutrizioan adituak diren profesionalek parte hartu zuten.
Jardunaldia Eneko Viñuela Euskadiko Bidezko Elikadurako koordinatzailearen hitzaldiarekin hasi zen. Enekok Gozo Salburua jardunaldia aurkeztu zuen, osasungarria ez ezik, iraunkorra ere izango den eskola-elikadura sustatzearen garrantzia azpimarratuz.
Zergatik GOZO jardunaldia Salburuan
Eskola-jantokiaren ereduari buruzko eztabaida betean, Vitoria-Gasteizko Salburua auzoan partaidetza-prozesu komunitario erraldoi bat jarri da abian azken urtean, eskola-jantokiaren eredua errotik aldatzea eta kalitatezko elikadura hurbil eta freskoa sustatzea helburu duena. Horregatik, hezkuntza-komunitateek auzoko sukaldaritzaren aldeko apustua egin dute. Egun berean auzoan janaria prestatzeaz gain, elikadura-subiranotasunaren aldeko apustua egiten dute, lehengaiak inguruko ekoizle eta hornitzaileen eskutik bilduz.
Ibilbide honetan, GOZO Salburua jardunaldiak EHIGEren eta Bidezko Elikadura Justiziaren lan ildo estrategikoekin bat datorren lan ariketa bateratu baten emaitza dira. Gozoren edizio honen helburua auzoko hezkuntza-komunitateek eta Salburuan Gure Sukaldea plataformak elikaduraren esparruko subjektu sustatzaile gisa hasitako prozesu komunitario eraldatzailean sakontzea izan da.
Aitor Núñez, Salburua HLHIko jantokiko arduraduna eta Salburuak Bere Sukaldea plataformako kidea, ekimen honen helburuak partekatu zituen. Azaldu zuen nola, hasieratik, komunitateak funtsezko bi alderdi lantzea erabaki zuen: bazkalorduan hezkuntza esku-hartzea eta in situ sukaldaritza ezartzea. Ikuspegi honek, elikaduraren kalitatea hobetzeaz gain, jantokiko denbora hezkuntza-espazio gisa aprobetxatzea ere bilatzen du. Aitorrek azpimarratu zuen lehen urrats handia izan zela ikastetxeko zuzendaritzak proiektu hori curriculum-planean sartu zuenean, ikastetxearen nortasunaren eta filosofiaren zati gisa sendotuz.
Azken urtean zehar, ekimen hau egituratzeko ahalegin ugari egin dira, inkesta eta batzar irekietatik hasi eta hainbat arlotako profesionalak barne hartzen dituen lantalde tekniko bat osatzeraino.
Edna Xitumul, Qachuu Aloom elkarteko ordezkariak, Gozo Salburuan parte hartu zuen Guatemalako Eskola Errabinalen Sareko eskola-elikaduraren eredua azalduz. Qachuu Aloomek, maien hizkuntzan “ama lurra” esan nahi duenak, Rabinaleko komunitateetan lan egiten du eskoletan elikadura osasungarria eta iraunkorra sustatzeko. Ednak partekatu zuen nola inplementatzen dituzten nekazaritza-praktika tradizionalak eta haurrei irakasten dieten dieta orekatuaren garrantziaz, bertako produktuak eta produktu organikoak erabiliz. Gainera, emakumeekin egiten duten lan erabakigarria azpimarratu zuen, antzinako haziak berreskuratu eta babesteko, horrela beren komunitateetan elikadura-subiranotasuna eta biodibertsitatea bermatuz. Bere hitzaldiari buruz gehiago ikus dezakezu hemen.
Ondoren, Basauriko IGEen plataformatik, Raquel Martinek Etxegaiko eskola-jantokietako prozesu parte-hartzailea azaldu zuen. “Elikadura osasungarriaren alde egiten dugu, baina lorpenak gutxi dira”.
2021ean, familiak biltzen hasi ziren, elikaduraren kalitatearekin eta jantokietako aisialdiarekin kezkatuta. Batzordeen eta aldizkako bileren bidez, ikusi zuten egungo ereduak ez zituela beren helburuak eta nahiak betetzen. 2021eko maiatzean komunikatu publiko bat kaleratzea erabaki zuten, eta horrek prentsaren eta Eurest enpresako cateringaren arduradunaren arreta erakarri zuen. Eurestekin izandako bileren ondorioz, plater berriak sartu ziren eskolako menuan, baina familien eta langileen kexek jarraitu egin zuten janariaren kalitate eskasagatik.
2021ean, familiak biltzen hasi ziren, elikaduraren kalitatearekin eta jantokietako aisialdiarekin kezkatuta. Batzordeen eta aldizkako bileren bidez, ikusi zuten egungo ereduak ez zituela beren helburuak eta nahiak betetzen. 2021eko maiatzean komunikatu publiko bat kaleratzea erabaki zuten, eta horrek prentsaren eta Eurest enpresako cateringaren arduradunaren arreta erakarri zuen. Eurestekin izandako bileren ondorioz, plater berriak sartu ziren eskolako menuan, baina familien eta langileen kexek jarraitu egin zuten janariaren kalitate eskasagatik.
2023ko urtarrilean, kexa ugari jaso ondoren, beste komunikatu bat egitea erabaki zuten, eta horren ondorioz Eusko Jaurlaritzarekin bildu ziren. Urtean zehar, batzordeetan lanean jarraitu zuten, eta gorabeherak eta jantoki-zerbitzuaren kalitatea berrikustea lortu zuten. Ondorengo bileretan, horietako bat 2023ko ekainean, Eusko Jaurlaritzak eta eskola-zuzendaritzek ikastetxeetan in situ sukaldeak ezartzeko aukera eztabaidatu zuten. Basauriko ikastetxe guztietan sukaldeak instalatzeko hasierako proposamenak bideraezina zirudien arren, udal sukaldaritzaren ideiak indarra hartu zuen. Udalarekin egindako bileretan, harrera ona izan zuen proposamenak, eta IGEek lanean jarraitzen dute eskola-elikaduraren kalitatea eta jolas-garaian hezkuntza-giroa hobetzeko.
Eztabaidarako unea
Entzuleen eta hizlarien arteko lehenengo mahaiaren ondorengo eztabaida bizia eta gogoetatsua izan zen. Parte hartzaileek familiek prozesu horietan duten parte-hartze txikiari buruz eztabaidatu zuten, baina aktiboki inplikatu zirenen konpromisoa eta motibazioa ere nabarmendu zituzten. Bileren eraginkortasuna eta emaitza zehatzak lortzeko beharra bezalako gaiak jorratu ziren. Parte-hartzaile batzuek lortutako lorpenei buruzko zalantzak azaldu zituzten, eta beste batzuek, berriz, agintariek baliozko solaskidetzat aitortzearen garrantzia defendatu zuten. Benetako aldaketak lortzeko eskaerak eta kexak dokumentatzearen eta formalizatzearen garrantzia nabarmendu zen, eta azpimarratu zen bidea nekeza eta motela bada ere, iraunkortasuna eta baterako ekintza funtsezkoak direla eskola-jantokien hobekuntzan aurrera egiteko.
Josebak, UAGAko ordezkariak, lehen sektoreak eskolako elikaduran duen garrantzia azpimarratu zuen. Nekazari gisa izandako esperientzia pertsonala partekatu zuen, eta sasoiko produktuen zuzeneko salmenta tokiko azoketan eta merkatuetan nola antolatzen duen azaldu zuen. Horri esker, ohiko banatzaileekin alderatuta, irabazi handiagoa lor dezake. Azpimarratu zuenez, Araban landatutakoaren % 1 baino ez da tokian bertan kontsumitzen, eta datu hori kezkagarria da, tokiko nekazaritza-ekoizpenaren eta eskualdeko kontsumoaren arteko deskonexioa islatzen baitu. Josebak harreman hori sendotzeko beharra azpimarratu zuen, elikadura jasangarriagoa eta onuragarriagoa sustatzeko, bai nekazarientzat, bai eskola-komunitateentzat.
Sukaldea enpresako Galder Novok menu jasangarriak lortzeko logistika inplementatzeko esperientziak jorratu zituen. Galderrek nabarmendu zuen oso garrantzitsua dela haurrak modu osasungarrian elikatzea eskola-jantokietan, eta nabarmendu zuen elikadura egokiak eragin positiboa duela errendimenduan eta osasunean, bai eskola barruan, bai eskolatik kanpo. Langile gaituak eta protokolo egokiak izateko beharra azpimarratu zuen, baita eskola-jantokien kudeaketan ikuspegi profesionalagoa eta konprometituagoa izateko beharra ere, elikagaien segurtasuna eta kalitatea bermatzeko. Bere hitzaldiari buruz gehiago ikus dezakezu hemen.
Bigarren mahaian, “Eskola-jantokien B aldea” izenekoan, Amaia Aierbe nutrizionistak ikasleen elikadura-osasunari buruzko ikuspegi erabakigarria eskaini zuen. Aierbek nabarmendu zuen ikasleen % 34k gehiegizko pisua edo obesitatea duela, eta horrek estigmak sortzen dituela, eskola-menu osasungarriez gozatzeari utzi gabe jorratu beharrekoak. Elikadura-ohitura osasungarrietan heztearen garrantzia azpimarratu zuen, baita eskola-jantokiaren inguruneak janariarekiko pertzepzioan eta harremanean eragin nabarmena izan dezakeela ere. Bere hitzaldiari buruz gehiago ikus dezakezu hemen.
Amaiak ere nabarmendu zuen eskola-jantokia jaten den lekua baino gehiago dela; sentsibilitate eta kultura ezberdinak elkartzen diren gunea da. Bere hitzaldian, nabarmendu zuen eskola-jantokian gorputza ez ezik, komunitate- eta kultura-espiritua ere elikatzen dela, eta aukera ematen diela haurrei aniztasunari eta elikadura iraunkorraren garrantziari buruz ikas dezaten. Bere hitzaldiari buruz gehiago ikus dezakezu hemen.