EHIGEk Eusko Jaurlaritzari helarazi dio Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza Legearen Aurreproiektuari buruzko balorazio negatiboa, bat ez gatozen eskola-eredu bat proposatzen baitu: eskola publikoa protagonista ez den hezkuntza-eredu bat, Euskal Eskola Publikoak etengabe salatzen duen egungo sistema dualari eusten diona, hezkuntza-komunitatea behatzaile hutsa izatera baztertzen duena eta kohesio eta justizia sozialerako hezkuntza-sistema euskaldun propioa lortzeko helburua islatzen ez duena.

Azken batean, ez ditu euskal hezkuntza-sistemaren arazoak konpontzeko behar diren bermeak eskaintzen, eta ez da eskola publikoa ardatz bihurtzeko markoa.

Hezkuntzaren Zerbitzu Publikoa

Lege-aurreproiektuak Hezkuntzaren Zerbitzu Publiko bat sortzen du, titulartasun publikoko ikastetxeek eta titulartasun pribatuko zentroek osatua, modu berean finantzatuta. Hau da, eskola publikoa ardatz izango duen hezkuntza-sistema bat eraikitzeari uko egiten dio argi eta garbi.

Ikastetxe publikoek eta itunpeko ikastetxe pribatuek ez dute ezer komunik, ez langileen antolaketari dagokionez, ez irakaskuntza-eginkizunerako sarbideari, instalazioen mantentze-lanei, jantoki- eta garraio-zerbitzuei dagokienez, eta ez dute helburu bera. Izan ere, aurreproiektuak aitortzen du “Euskal Eskola Publikoak hezkuntzarako eskubide unibertsalaren erabilera bermatzen duela, jatorria, generoa, egoera sozioekonomikoa eta kulturala, erlijio-sinesmenak edo bestelako inguruabarrak bereizi gabe”. Aldiz, itunpeko ikastetxeak gizarte-interesekotzat jotzen dira, eta ez dute eskola publikoaren helburu bera. Beraz, zer helburu du ikastetxe publiko eta pribatu itunduak kokatzen eta parekatzen dituen kategoria berri bat sortzeak? Bakarra bururatzen zaigu: itunpeko sare pribatuaren aldarrikapen historikoari lege-maila ematea, egungo eredu duala blindatuz.

 

Plangintza eta hezkuntza-sistemarako sarbidea

Azken urteetako eskola-postuen plangintzaren esparruan, itunpeko ikastetxe pribatuak aipatzeko “funts publikoekin mantendutako ikastetxe” izendapenaren erabilerak hezkuntza publikoaren ahultze progresiboa ekarri du, hiriguneetan eta bereziki hirietan eskaintza pribatu itundua gehiago ezartzea ahalbidetuz. Era berean, EAEko hainbat udalerritan ikastetxe publikorik ez egotea justifikatu du, eskolatze-beharrak dagoeneko funts publikoekin sostengatutako ikastetxe baten bidez bermatzen direla argudiatuta, eta hori funtzioen ordezkapenaren adibide argia da.

Azken hamarkadetako plangintza-irizpide nagusia izan da merkatuaren eskariari mugarik gabe erantzutea eta itunpeko ikastetxe pribatuetako eskola-postuen gehiegizko eskaintza sustatzea. Horren ondorioz, hezkuntza-sistema segregatzailea, bidegabea eta desorekatua sortu da.

Errealitate hori inork zalantzan jartzen ez duen arren, aurreproiektuak ez du zuzentzen, eta egoera honetara ekarri gaituen irizpide bera aplikatzen saiatzen da. Hala, 33. artikuluak, plazak eskuratzeko prozesua eta irizpideak ezartzen dituenak, zera dio: “hezkuntza-arloan eskumena duen sailaren plangintza estrategikoaren xedea eskaintza eskariari egokitzea dela”.

Aurreproiektuak etengabe aipatzen du ikastetxea aukeratzeko askatasuna, eta itunpeko sare pribatuaren finantzaketa etengabe handitzen ari denez, erabat pribatizatutako hezkuntza-sistema baten aurrean gaude.

 

Gobernantza eta autonomia

Ikastetxe publikoen autonomiari dagokionez, aurreproiektuak ez du inolako aurrerapenik jasotzen egungo egoerari dagokionez. Are gehiago, eskola-antolaketa guztiz bertikala proposatzen du, non hezkuntza-komunitatea ikusle soiltzat hartzen den.

Gainera, programa-kontratuak etengabe aipatzen dira testu osoan zehar, eta horrek sistema deserregularizatu egin dezake, bai eta abantaila-egoera batetik abiatzen diren ikastetxeen finantzaketa handitu ere. Aurreproiektu osoa kontratu horien inguruan oinarritzen da, ziurgabetasuna eta zalantzak sortuz: lortuko al da ekitate handiagoa eta kalitatearen hobekuntza, edo betikotu egingo dira ikastetxeen eta/edo sareen arteko desberdintasunak?

Autonomia eta gobernantza eskutik helduta doaz. Ahalmenak dituen OOGrik gabe, ez dago autonomiarik. Aurreproiektuan, OOG azken postuan utzi da ikastetxeetako gobernu-organoen artean (lehen postuan agertzen zen Euskal Eskola Publikoaren Legean), eta indarrean dagoen legeak jasotzen zituen eskuduntzak galdu ditu, hala nola zuzendaritzaren hautaketa. Gainera, gurasoen batzarra gobernu-organo gisa desagertzen da.

Hezkuntza-komunitateari dagokionez, haren zeregina bigarren maila batean geratzen da; izan ere, kapituluaren amaierara arte itxaron behar dugu ikasleek, familiek eta irakasleek gobernantzan protagonismoa har dezaten.

Hori gutxi balitz bezala, desagertu egiten da guraso-elkarteei, federazioei eta konfederazioei buruzko aipamena, bai eta horiek sendotzeko eta garatzeko finantzaketa-mekanismoak ezartzeari buruzkoa ere (EEPLren 44.2 artikulua). Jaurlaritzak elkarteak ordeztu nahi ditu organo berri bat sortuz?

 

Euskara
Gure hizkuntzaren normalizazio prozesuan ere ez dugu aurrerapausorik ikusten. Aurreproiektuak jasotzen du ikasle guztiek euskarako B2 titulua lortu behar dutela derrigorrezko hezkuntza amaitzean, baina zailtasunak ikusten ditugu helburu hori lortzeko:

• Ez da hizkuntza-eredua zehazten. Esparrua eleaniztuna eta kulturartekoa izango dela esaten da, eredua zehaztu gabe.
• Ez du jasotzen euskara irakas-hizkuntza izan behar denik.
• Ez dira zehazten ezarritako helburuak bermatzeko administrazioek hartzen dituzten konpromisoak.

Hizkuntza-proiektuari dagokionez, Aurreproiektuak jasotzen du kontuan hartu behar direla ingurune soziolinguistikoa eta ikasleen profila. Argi geratu beharko litzateke egoera soziolinguistikoa konpentsatu beharko litzatekeela, ikasle guztiek B2 lortzen dutela bermatzeko.

Era berean, eskolaz kanpoko jarduera guztiak euskaraz egingo direla bermatu behar da, ikastetxeei eta guraso-elkarteei horretarako behar diren baliabide guztiak emanez.

Azkenik, euskara ikasteko eta sustatzeko baliabideez gain, Euskal Herriaren nortasun kulturala eta historikoa transmititzeko bitartekoak jaso beharko lituzke curriculumak, gizarte-kohesioa bermatzeko elementu gisa.